Personalizovani pristup u lečenju dijabetesa

Šećerna bolest (diabetes mellitus) predstavlja hroničnu, nezaraznu, progresivnu, multisistemsku bolest, čija je globalna prevalenca i dalje visoka. Poseban značaj ima u posebnim populacionim grupama: pedijatrijskoj populaciji, odnosno u vreme intenziviranja rasta i psihomotornog razvoja dece, a docnije u pubertetu i adolescenciji, i kod starijih kojima je kompromitovana funkcija jetre i bubrega. Prema patogenetskom mehanizmu nastanka, odnosno prema tome da li je hiperglikemija, glavno obeležje ove bolesti, nastala usled autoimunske destrukcije Langerhansovih β ćelija pankreasa ili je pak, posledica neadekvatog preuzimanja od strane perifernih tkiva, razlikujemo tip 1 i tip 2. Osim patogeneze, ovi tipovi se međusobno razlikuju prema uzrasnoj distribuciji u kojoj očekujemo otkrivanje bolesti, po toku, prognozi ali i lečenju. Iako postoji genetska predispozicija, u dostupnoj literaturi se mnogo češće navodi multifaktorski uticaj, pa se smatra se da je tip 2 dijabetesa mnogo češći kod osoba sa metaboličkim sindromom i drugim kardiometaboličkim bolestima. Zbog svog javno-zdravstvenog, psihosocijalnog i ekonomskog značaja (uticaj na ukupni mortalitet, povezanost sa psihijatrijskim komorbiditetima, smanjen kvalitet života, umanjena radna sposobnost), napori stručne javnosti se i dalje usmeravaju ka preventivnim aktivnostima – promociji zdravih stilova života i promovisanju značaja redovnih lekarskih pregleda (skrininga), kako bi se izbegao, vrlo često, nepovoljan klinički tok bolesti. Ukoliko se bolest ne uoči na vreme, njene komplikacije mogu smanjiti životni vek, a neretko i akutno ugroziti život. Zbog svega navedenog, u poslednje vreme se sve intenzivnije razvijaju novi farmakoterapijski pristupi lečenju dijabetesa, tako da se na tržištu nalaze lekovi sa multiplim, inovativnim mehanizmima delovanja, a koji su u kliničkim studijama potvrdili svoju efikasnost i bezbednost, a neki i smanjili mortalitet od kardiovaskularnih bolesti. Zbog toga je, sa aspekta lekarske struke, važno uticati na sve nivoe hroničnog i progresivnog toka bolesti – od identifikacije rizične populacije, pravovremenih saveta i uvođenja nefarmakoloških mera lečenja, praćenja najnovijih smernica i protokola lečenja, do optimizacije terapije i personalizovanog pristupa u lečenju najkomplikovanijih pacijenata. Ukoliko se zadržimo na farmakoterapiji, videćemo da se ona i dalje razvija, uprkos velikom broju dostupnih lekova. Danas je u kliničkoj upotrebi veliki broj klasa hipoglikemika: derivati sulfonilureje, tiazolidindioni, inhibitori α- glukozidaze, bigvanidi, amilinski analozi, agonisti GLP-1 receptora, SGLT2 inhibitori. Razume se da poznavanje ovako velikog broja lekova zahteva ažuriranost znanja lekara, selekcija i praćenje pouzdanih izvora informisanja, pre svega novijih saznanja o farmakokinetskim i farmakodinamskim interakcijama lekova, naročito kod pacijenata sa multiplim komorbiditetima (kao što su oboljenja jetre i bubrega). Zbog toga je ovaj seminar posvećen svim pomenutim fazama – od identifikacije pacijenata sa predijabetesom, preko personalizovanog pristupa u lečenju pacijenata (sa posebnim osvrtom na primenu agonista GLP-1 receptora) do novijih standarda u zdravstvenoj nezi pacijenata, kroz pregled najnovijih smernica i protokola. Unapređenje znanja lekara i ostalog medicinskog osoblja o patofiziologiji i lečenju ove, i dalje kompleksne bolesti, moglo bi doprineti usporavanju njene progresije, poboljšanja kvaliteta života i očuvanje životnog veka pacijenata.